Ter Haslığı Testi Nasıl Yapılır? (Adım Adım, Veriye Dayalı Rehber)
Günlük hayatta en sevdiğimiz tişörtün koltuk altında zamanla renginin akıp çevrede sarımsı izler bıraktığına şahit olmuşuzdur. İşte bu “renk dayanımı” meselesinin en kritik başlıklarından biri ter haslığıdır. Üreticiyseniz iade riskini, tasarımcıysanız marka algısını, tüketiciyseniz kullanım memnuniyetini doğrudan etkiler. Bu yazıda, laboratuvarlarda standartlara uygun şekilde Ter Haslığı Testinin (perspiration fastness) nasıl yapıldığını; kullanılan malzemeleri, uygulama adımlarını, tipik raporlamayı ve gerçek dünyadan örnekleriyle anlatıyorum.
Ter Haslığı Nedir ve Neden Önemlidir?
Ter haslığı, boyalı/ baskılı tekstil ürünlerinin insan terine maruz kaldığında rengini ne kadar koruduğunu ölçer. Ter; tuz, yağ asitleri ve farklı pH koşullarıyla (asidik/alkali) boyarmadde–elyaf bağlarını zorlar. Standart testlerde ısı, basınç ve süre kontrollüdür; sonuçlar 1 (çok kötü) ile 5 (çok iyi) arasında “grayscale” (gri skala) ile derecelendirilir. Rapor, hem renk değişimini (orijinal kumaşta solma) hem de komşu kumaşlara bulaşmayı (staining) ayrı ayrı verir.
Kullanılan Standartlar ve Temel Kavramlar
Yaygın standart: ISO 105-E04 (benzeri: AATCC 15).
İki farklı ter çözeltisi: Asidik (yaklaşık pH 5,5) ve Alkali (yaklaşık pH 8,0).
Multifiber komşu kumaş: Pamuk, yün, poliamid (naylon), polyester, akrilik ve asetat şeritlerini birlikte içerir.
Değerlendirme: Gri skala ile 1–5; ara değerler 4–5 gibi yarım puanla raporlanır.
Gereken Malzemeler
Test numunesi (bitmiş ürün kumaşı veya laboratuvar boyaması)
Multifiber komşu kumaş (ISO’ya uygun)
Asidik ve alkali ter çözeltileri (standart reçetelerle hazırlanır)
Presleme aparatı ve kompaktör (test yığınına sabit yük uygular)
Etüv/inkübatör (genellikle 37 °C, 4 saat)
Yıkama/kurutma ekipmanı (nötr durulama için)
Işık kutusu ve gri skala kartları (renk değişimi ve lekeleme değerlendirmesi için)
Adım Adım Ter Haslığı Testi
1) Numune Hazırlığı
– Numuneyi standart boyutlarda (ör. 4×10 cm) kesin.
– Aynı ebatta multifiber komşu kumaş hazırlayın.
– Numune ile komşu kumaşı kısa kenardan düz yüzleri birbirine temas edecek şekilde dikin veya klipsleyin.
2) Islatma (Ter Çözeltileri)
– Numune-komşu kumaş çiftini asitik ve alkali çözeltilerden biriyle tamamen ıslatın (oransal alma ~%100).
– Fazla çözeltisini nazikçe sıkarak standart alım oranına getirin.
3) Yığın Oluşturma ve Yükleme
– Islatılmış çiftleri kompaktör içine yerleştirin.
– Standart yük uygulanacak şekilde baskı plakaları arasına alın (yük, metotta tanımlıdır).
4) Etüvde Tutma
– Kompaktörü 37 °C’de 4 saat inkübe edin.
– Bu koşul, terlemenin vücut sıcaklığında ve belirli süre maruziyetini simüle eder.
5) Durulama ve Kurutma
– Süre bitince numuneleri çıkarın, nötr suyla kısa durulama yapın.
– Asılı veya düz zeminde, oda şartlarında kurutun (yüksek ısı kullanmayın).
6) Değerlendirme (Gri Skala)
– Renk değişimi: Orijinal numuneyle karşılaştırarak 1–5 arasında puanlayın.
– Komşu kumaş lekelemesi: Multifiberin her şeridini tek tek 1–5 aralığında derecelendirin (ör. pamuk 4–5, polyester 4, vb.).
– Sonuçları asitik ve alkali için ayrı raporlayın.
Gerçek Dünyadan Örnek: Yaz Koşusu Tişörtü
Bir spor giyim markası, yaz kampanyasında kullandığı reaktif boyalı pamuk tişörtlerde ter bölgelerinde renk açılması şikâyeti aldı. Laboratuvarda yapılan ISO 105-E04 testinde:
Asidik ter: Renk değişimi 3–4, pamuk şeritte lekeleme 3–4.
Alkali ter: Renk değişimi 4–5, pamuk şeritte lekeleme 4–5.
Analiz şunu gösterdi: Spor sırasında ter pH’ı bireyden bireye değişse de yazın bazı kullanıcılar daha asidik ter profiline sahipti. Üretici, sonrakı partide fikse koşullarını optimize etti ve yıkama sonrası nötralizasyon adımını güçlendirdi. Takip testlerinde asidik tarafta da 4–5 seviyesine çıkıldı; iade oranı düştü, müşteri memnuniyeti arttı.
Sonuçları Nasıl Okumalı ve Hedef Değerler
Moda/perakende için yaygın kabul: ≥4 (hem renk değişimi hem lekeleme).
Spor/innerwear gibi yüksek ter maruziyeti olan kategorilerde hedef: 4–5.
Multifiber üzerinde düşük kalan şerit (ör. yün veya naylon) varsa, bu boyarmadde–elyaf uyumuna veya fikse/yıkama prosesine işaret eder.
İyileştirme İçin İpuçları
Boyama sonrası fikse (reaktiflerde alkali, disperslerde ısı/termosol) ve yıkama/soğuk sabunlama adımlarını standardize edin.
pH kontrolü: Son yıkama ve nötralizasyonu düzenli ölçün.
Elyaf–boyarmadde uyumunu doğru seçin; örneğin polyester için dispers, pamuk için reaktif/kükürt/indirgen vat gibi uygun sistemleri değerlendirin.
Ürünü pazara vermeden önce asitik ve alkali koşullarda test edin; ter profilleri kullanıcıya göre değişebilir.
Raporlama Örneği (Özet)
Standart: ISO 105-E04
Koşul: 37 °C, 4 saat, asidik ve alkali çözeltide
Renk Değişimi: Asidik 4, Alkali 4–5
Leke (Multifiber): Pamuk 4–5, Polyester 4, Naylon 4–5, Yün 4, Akrilik 4–5, Asetat 4–5
Sonuç: Uygun/Meets ≥4 kriteri
Son Söz: Sadece Test Değil, Kullanıcı Deneyimi
Ter haslığı, laboratuvarda bir rakamdan ibaret değildir; yaz konserinde saatlerce dans eden gencin, vardiyasında koşuşturan işçinin, sabah koşusuna çıkan sporcunun deneyimidir. Doğru reçete, sıkı proses kontrolü ve düzenli testle ürününüz hem rafta hem sahada güçlü kalır.
Toplulukla Sohbet Edelim
Kendi üretiminizde asidik ve alkali sonuçlar arasında anlamlı fark gördünüz mü?
Multifiberde en çok hangi şeritte düşük puanlarla karşılaşıyorsunuz ve nasıl iyileştirdiniz?
Spor/aktif giyimde hedeflediğiniz ter haslığı seviyesi nedir ve hangi proses ayarları bunun anahtarı oldu?
Yorumlarda buluşalım; deneyimlerinizi ve ipuçlarınızı paylaşın!